Συγγραφική ομάδα
Μπακόπουλος Νικόλαος Ειδικευόμενος Αναισθησιολόγος, Σουλιμά Νικολέτα Ειδικευόμενη Αναισθησιολόγος
Αναισθησιολογικό Τμήμα και Ιατρείο Πόνου ΙΠΠΟΚΡΑΤΕΙΟ ΓΝΑ
Efficacy of interventional treatment strategies for managing patients with cervicogenic headache: a systematic review
Sonal Goyal1,*, Ajit Kumar1,*, Priyanka Mishra1, Divakar Goyal2
Departments of 1Anesthesiology and Critical Care, 2Trauma Surgery and Critical Care, All India Institute of Medical Sciences, Rishikesh, Uttarakhand, India Korean J Anesthesiol 2022;75(1):12-24 https://doi.org/10.4097/kja.21328 pISSN 2005–6419 • eISSN 2005–7563
Η κεφαλαλγία αυχενογενούς αιτιολογίας (CeH) προκαλείται από διαταραχή της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης και των ανατομικών της δομών. Eίναι μια δευτερογενής κεφαλαλγία που αφορά συνήθως τις ρίζες Α1-Α3. Η διάγνωση και η θεραπεία της CeH είναι δύσκολες λόγω της αλληλοεπικάλυψης με την ημικρανία και της έλλειψης καθολικά αποδεκτών διαγνωστικών τεστ. Η επικράτηση της CeH εκτιμάται ότι κυμαίνεται από 1% έως 4,1% στον γενικό πληθυσμό, χωρίς σημαντική διαφοροποίηση μεταξύ των φύλων. Οι ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στις συντηρητικές θεραπείες μπορούν να υποβληθούν σε παρεμβατική θεραπεία. Ο σκοπός αυτής της ανασκόπησης είναι να περιγράψει τις διάφορες παρεμβάσεις και να συγκρίνει τη σχετική αποτελεσματικότητά τους. Αν και έχουν δημοσιευθεί ορισμένες ανασκοπήσεις που επικεντρώνονται σε μεμονωμένες παρεμβάσεις, εξακολουθεί να είναι απαραίτητο να αναλυθούν μελέτες για άλλες διαθέσιμες θεραπείες και να καθοριστεί η πιο αποτελεσματική προσέγγιση. Πραγματοποιήθηκε μια συστηματική ανασκόπηση των διαθέσιμων μελετών σχετικά με τις διάφορες παρεμβάσεις για την αυχενογενή κεφαλαλγία. Αναζητήθηκαν βιβλιογραφικές αναφορές που δημοσιεύθηκαν από τον Ιανουάριο 2001 έως και το Μάρτιο 2021 στις βάσεις δεδομένων PubMed, Embase και Cochrane. Οι όροι αναζήτησης περιλάμβαναν “αυχενογενής κεφαλαλγία”, “δευτερογενής κεφαλαλγία”, “παρεμβάσεις”, “αποκλεισμός νεύρων”, “αποκλεισμός ινιακού νεύρου”, “έγχυση ζυγοαποφυσιακής άρθρωσης”, “μέσος κλάδος αποκλεισμού” , “ραδιοσυχνότητες”.Τα κριτήρια ένταξης απαιτούσαν οι μελέτες να αφορούν ενήλικες με διάγνωση CeH που δεν ανταποκρίθηκαν σε συντηρητικές θεραπείες και υποβλήθηκαν σε παρεμβατικές διαδικασίες.Με βάση τα κριτήρια που τέθηκαν, 23 άρθρα συμπεριλήφθηκαν. Δύο από τους υπεύθυνους της ανασκόπησης ανεξάρτητα έκαναν εξαγωγή των δεδομένων από τις μελέτες και τα δεδομένα συνοψίστηκαν σε έναν πίνακα. Έντεκα από τις εικοσιτρείς μελέτες αξιολόγησαν το αποτέλεσμα της εφαρμογής ραδιοσυχνοτήτων, πέντε αξιολόγησαν τον αποκλεισμό του ινιακού νεύρου, δύο αξιολόγησαν τις εγχύσεις στις ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις και τον αποκλεισμό του εν τω βάθει αυχενικού πλέγματος και μία αξιολόγησε ξεχωριστά την έγχυση στην ατλαντοαξονική άρθρωση,την αυχενική επισκληρίδιο έγχυση και την κρυονευρόλυση. Οι ραδιοσυχνότητες ήταν η πιο μελετημένη θεραπεία όπου υπήρξε μακροχρόνια ανακούφιση του πόνου, με μέση διάρκεια 297 ημέρες σε κάποιες μελέτες με τις παλμικές ραδιοσυχνότητες (PRF) να έχουν καλύτερα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα. Η κρυονευρόλυση προσέφερε μόνο προσωρινή αλλά σημαντική ανακούφιση από τον πόνο. Οι αποκλεισμοί των ινιακών νεύρων (μείζονος και ελλάσονος) έδειξαν σημαντική μείωση του πόνου και της χρήσης αναλγητικών και οι επαναλαμβανόμενοι αποκλεισμοί ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικοί σε ανθεκτικές περιπτώσεις. Η έγχυση στην ατλαντοαξονική (AA) άρθρωση παρείχε σημαντική ανακούφιση για 1-3 μήνες. Ο εν τω βάθει αποκλεισμός του αυχενικού πλέγματος και η αυχενική επισκληρίδιος παρείχαν ανακούφιση ως 6 μήνες. Οι εγχύσεις στις ζυγοαποφυσιακές αποφύσεις έδειξαν σημαντική μείωση του πόνου. Στις περισσότερες μελέτες αναφέρεται μείωση του πόνου πλην δύο που αφορούσαν την εφαρμογή ραδιοσυχνοτήτων. Εν κατακλείδει, βασιζόμενοι στην διαθέσιμη βιβλιογραφία, ο αποκλεισμός του ινιακού νεύρου, οι εγχύσεις στις ζυγοαποφυσιακές αρθρώσεις, ο αποκλεισμός του εν τω βάθει αυχενικού πλέγματος, η έγχυση στην ατλαντοαξονική άρθρωση και η αυχενική επισκληρίδιος έγχυση αποτελούν αποτελεσματικές θεραπευτικές επιλογές για την αντιμετώπιση ανθεκτικής αυχενογενούς κεφαλαλγίας. Η εφαρμογή ραδιοσυχνοτήτων βρέθηκε πως μακροπρόθεσμα είχε ευνοϊκά αποτελέσματα, ενώ μεγαλύτερη ασφάλεια αναφέρθηκε με την παλμική θεραπεία με ραδιοσυχνότητες. Για την κρυονευρόλυση ακόμα υπάρχουν περιορισμένα στοιχεία. Εντούτοις, τα αποτελέσματα της ανασκόπησης είχαν περιορισμένη τεκμηρίωση και απαιτούνται περισσότερες τυχαιοποιημένες μελέτες προκειμένου να υπάρξει πιο ισχυρή τεκμηρίωση .