Ο πόνος αποτελεί ένα από τα πιο συνηθισμένα αίτια που οδηγούν τα παιδιά και τους εφήβους να ζητήσουν ιατρική φροντίδα, με τα οπιοειδή να έχουν παραδοσιακά σημαντικό ρόλο στη διαχείριση του σοβαρού πόνου. Ωστόσο, λόγω των αυξανόμενων ανησυχιών για τους θανάτους από υπερβολική δόση οπιοειδών, η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία ανέπτυξε κατευθυντήριες οδηγίες με στόχο τη σωστή και ασφαλή συνταγογράφηση αυτών των φαρμάκων.
Οι συγκεκριμένες οδηγίες αποτελούν τις πρώτες κατευθυντήριες οδηγίες κλινικής πρακτικής (Clinical Practice Guideline) απο την Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία, από τις οποίες παρέχονται συστάσεις, βασιζόμενες σε επιστημονικά δεδομένα, για την ασφαλή συνταγογράφηση οπιοειδών και για τη διαχείριση του οξέος πόνου, σε παιδιά και εφήβους, σε εξωτερικούς χώρους υγειονομικής περίθαλψης. Τονίζεται η σημασία της χρήσης των οπιοειδών μόνο όταν κρίνεται απαραίτητο και σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες (όπως η χρήση μη φαρμακολογικων τεχνικών ή φαρμακευτικές θεραπείες χωρίς οπιοειδή).
Κύριος στόχος της οδηγιών είναι να ισορροπήσει την ανάγκη για αποτελεσματική διαχείριση του πόνου με τους πιθανούς κινδύνους της χρήσης οπιοειδών, όπως η κατάχρηση, η υπερβολική δόση και το σύνδρομο εξάρτησης ουσιών, ενώ προάγει την ισότιμη αντιμετώπιση του παιδιατρικού πόνου. Επίσης δίνεται έμφαση στην ισότητα στη θεραπεία του πόνου, αναγνωρίζοντας ότι ορισμένες ομάδες, ιδιαίτερα οι μειονοτικές και χαμηλού εισοδήματος, ενδέχεται να βιώνουν ανισότητες στην ανακούφιση του πόνου. Επίπλέον, τονίζεται ότι τα παιδιά με αναπηρίες μπορεί να δυσκολεύονται να εκφράσουν τον πόνο τους και απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή κατά την αξιολόγηση.
Οι συγκεκριμένες οδηγίες αφορούν αποκλειστικά τον οξύ πόνο (πόνος διάρκειας <1 μήνα), κάνοντας αναφορά και στον οξύ πόνο που εμφανίζεται σε ασθενείς με χρόνιο πόνο που ήδη λαμβάνουν μακροχρόνια θεραπεία με οπιοειδή.
Οι κατευθυντήριες οδηγίες προτείνουν 12 κύρια σημεία-κλειδιά (key action statements – KASs) τα οποία βασίζονται σε εκτενή ανασκόπηση της βιβλιογραφίας και παρέχουν έναν σαφή και ασφαλή οδηγό για τη χρήση των οπιοειδών στην παιδιατρική φροντίδα.
Κύρια Σημεία και Συστάσεις:
- Προσέγγιση στη Διαχείριση του Πόνου:
- Η οδηγία τονίζει μια πολυδιάστατη προσέγγιση οξέος πόνου, που περιλαμβάνει μη φαρμακευτικές θεραπείες, μη οπιοειδή φάρμακα και, όταν είναι απαραίτητο, οπιοειδή. Σκοπός είναι η μείωση της χρήσης οπιοειδών και η ελαχιστοποίηση των σχετικών κινδύνων, ενώ εξασφαλίζεται η αποτελεσματική ανακούφιση του πόνου.
- Ελαχιστοποίηση της Χρήσης Οπιοειδών:
- Τα οπιοειδή δεν πρέπει να συνταγογραφούνται ως μονοθεραπεία για τον οξύ πόνο. Όταν τα οπιοειδή είναι αναγκαία, θα πρέπει να συνδυάζονται με άλλα φάρμακα για να μειώσουν τη δόση και τις παρενέργειες τους.
- Βέλτιστες Πρακτικές Συνταγογράφησης Οπιοειδών:
- Για τον οξύ πόνο, θα πρέπει να συνταγογραφούνται άμεσης απελευθέρωσης οπιοειδή, στην χαμηλότερη κατάλληλη δόση για τη μικρότερη δυνατή διάρκεια (συνήθως 5 ημέρες ή λιγότερο). Τα μακράς διάρκειας οπιοειδή πρέπει να αποφεύγονται λόγω του αυξημένου κινδύνου κατάχρησης και υπερβολικής δόσης.
- Η εκπαίδευση των ασθενών και των φροντιστών είναι κρίσιμη.
- Αποφυγή συγκεκριμένων Οπιοειδών:
Η κωδεΐνη και η τραμαδόλη πρέπει να αποφεύγονται σε:
-
- παιδιά κάτω των 12 ετών
- παιδιά και εφηβους 12-18 ετών που πάσχουν από παχυσαρκία, αποφρακτική υπνική άπνοια και σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα
- παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών που υποβάλλονται σε επεμβάσεις αμυγδαλεκτομής ή αδενοτομής
- όσα άτομα θηλάζουν ανεξαρτήτου ηλικίας
- Προσοχη στη συγχορήγηση οπιοειδών και κατασταλτικών φαρμάκων
-
- σε παιδιά και εφήβους που παίρνουν κατασταλτικά φάρμακα (όπως οι βενζοδιαζεπίνες), πρέπει να γίνεται ιδιαίτερη προσοχή κατά τη συνταγογράφηση οπιοειδών για να αποφευχθεί η υπερβολική καταστολή ή αναπνευστική καταστολή
- Ναλοξόνη και Πρόληψη Υπερβολικής Δόσης:
-
- Πρέπει να προσφέρεται ναλοξόνη, ενός αντιδότου υπερβολικής δόσης οπιοειδών, σε ασθενείς με κίνδυνο υπερβολικής δόσης, όπως αυτοί με ιστορικό υπερβολικής δόσης ή με προβλήματα χρήσης ουσιών.
- Οι κλινικοί ιατροί πρέπει να εκπαιδεύουν τις οικογένειες σχετικά με τα συμπτώματα υπερβολικής δόσης και τη σωστή αντίδραση σε περίπτωση υπερβολικής δόσης
- Ασφαλής Αποθήκευση
-
- Η οδηγία τονίζει τη σημασία της ασφαλούς αποθήκευσης των οπιοειδών, προτείνοντας την αποθήκευση των φαρμάκων σε κλειδωμένο και ασφαλή χώρο για να αποφευχθεί η κατάχρηση ή η ακούσια κατάποση
- Ασφαλής Απόρριψη
-
- Οι γιατροί πρέπει να εκπαιδεύουν τους φροντιστές για την ασφαλή απόρριψη των αχρησιμοποίητων οπιοειδών για να μειώσουν τον κίνδυνο μεταφοράς και κατάχρησης. Η προσφορά ασφαλών μεθόδων απόρριψης στην ιατρική πρακτική μπορεί να αυξήσει τη σωστή διαδικασία
- Διαχείριση του οξέος πόνου σε άτομα με χρόνιο πόνο:
-
- Για τα παιδιά και τους εφήβους με χρόνιο πόνο, μπορεί να συνταγογραφούνται οπιοειδή για την οξεία επιδείνωση του πόνου. Ωστόσο, η οδηγία υπογραμμίζει ότι τα οπιοειδή δεν πρέπει να διακόπτονται ή να μειώνονται απότομα σε αυτούς τους ασθενείς, καθώς αυτό μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση της κατάστασης ή σε κατάχρηση παράνομων οπιοειδών.
Συνοψίζοντας, οι οδηγίες προτείνουν μια προσεκτική, εξατομικευμένη προσέγγιση στη συνταγογράφηση οπιοειδών σε εξωτερικές ιατρικές υπηρεσίες για παιδιά και εφήβους, δίνοντας προτεραιότητα στη πολυδιάστατη διαχείριση του πόνου. Προάγουν την ισότητα και την ίση πρόσβαση στη θεραπεία του πόνου, προτείνουν τη βραχυπρόθεσμη χρήση οπιοειδών και στη χρήση τους με φειδώ, την εκπαίδευση των οικογενειών και των φροντιστών των παιδιών ως προς την σωστή διαχείριση της αγωγής και την αποφυγή των κινδύνων που ενέχουν.