(Endometriosis-Related Chronic Pelvic Pain. Biomedicines. 2023 Oct 23;11(10):2868. doi: 10.3390/biomedicines11102868. PMID: 37893241; PMCID: PMC10603876.)
Επιμέλεια κειμένου: Αρετή Κοτρώνη, ειδικευόμενη Αναισθησιολογίας Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ηρακλείου Κρήτης
Η ενδομητρίωση αποτελεί μια συχνή νόσο που αφορά περίπου το 10% του γυναικείου πληθυσμού. Οφείλεται στην εμφάνιση ενδομητρικού ιστού σε περιοχές εκτός της μήτρας και προκαλεί δυσμηνόρροια, δυσπαρεύνια,υπογονιμότητα, αλλά και χρόνιο πόνο. Οι μηχανισμοί ανάπτυξης χρόνιου πόνου είναι πολύπλοκοι και παρατηρούνται τόσο τοπικά επί των βλαβών, αλλά και κεντρικότερα.
Οι ενδομητριωτικές βλάβες δημιουργούν ένα τοπικό φλεγμονώδες περιβάλλον, με πρωταγωνιστές τα ουδετερόφιλα, μακροφάγα και μαστοκύτταρα, που φαίνεται να ευαισθητοποιούν πρωτογενείς αλγαισθητικούς νευρώνες, ευοδώνοντας την ανάπτυξη νευροπαθητικού πόνου. Επιπλέον ενισχύουν την έκκριση προφλεγμονωδών κυτταροκινών, όπως οι IL1β, IL-6, IL-8 και TGF-β1, που εντείνουν την ήδη υπάρχουσα φλεγμονή και συμβάλλουν στην ανάπτυξη φλεγμονώδους αλγαισθητικού πόνου. Οι παραγόμενες προσταγλανδίνες και ελεύθερες ρίζες οξυγόνου επιδρούν εξίσου και μεταβάλλουν τις αλγαισθητικές οδούς, επιδεινώνοντας την συμπτωματολογία της νόσου.
Παράλληλα, οι ενδομητριωτικές βλάβες έχουν πλουσιότερη νεύρωση σε σχέση με υγιείς ιστούς, ενώ η νευρογενής φλεγμονή που αναπτύσσεται τοπικά, επάγει την περαιτέρω ανάπτυξη νέων νευρικών ινών, μέσω τις έκλυσης νευροτροφικών παραγόντων. Σε ασθενείς με διεισδυτικές βλάβες έχει παρατηρηθεί,τόσο πυκνότερη νεύρωση, όσο και μεγαλύτερες τιμές νευρικών δεικτών, που μάλιστα σχετίζονται θετικά με σοβαρότερου βαθμού δυσμηνόρροια.
Το φαινόμενο αυτό δεν αφορά μόνο τις ίδιες τις βλάβες, καθώς και περιφερικοί αλγαισθητικοί νευρώνες ευαισθητοποιούνται λόγω της τοπικής φλεγμονής και ιστικής βλάβης. Η αυξημένη πυκνότητα των νερικών ινών, στερεοτακτικές αλλαγές σε υποδοχείς (με κυριότερο τον TRPV1) , καθώς και η συμμετοχή του αυτόνομου νευρικού συστήματος, συμβάλλουν στην υπερευαισθητοποίηση των αλγαισθητικών οδών και την αύξηση της απόκρισης στο άλγος, που φαίνεται να επεκτείνεται και στο ιερολαγόνιο πλέγμα.
Παράλληλα,είναι πιθανό οι κοινές οδοί μετάδοσης των ερεθισμάτων από τους περιφερικούς νευρώνες των πυελικών οργάνων προς τον νωτιαίο μυελό, να προκαλούν διασταυρούμενη ευαισθησία μεταξύ τους. Τα συνεχή και έντονα ερεθίσματα από τις βλάβες ευαισθητοποιούν και αλλάζουν την αντίληψη των αλγαισθητικών ερεθισμάτων και στις γειτονικές υγιείς περιοχές, εξηγώντας συχνές συννοσηρότητες ασθενών με ενδομητρίωση, όπως το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, η διάμεση κυστίτιδα και η κολπική βολβοδυνία.
Κεντρικότερα, τα συνεχή περιφερικά αλγεινά ερεθίσματα φαίνεται να μεταβάλλουν την αρχιτεκτονική και την αλληλεπίδραση περιοχών του σωματοαισθητικού φλοιού, με αύξηση της δραστηριότητας τους, ειδικά στην περιοχή της πρόσθιας νησίδας, βασικό επεξεργαστή των ερεθισμάτων του πόνου. Υπό μελέτη είναι και ο ρόλος του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων στην ανάπτυξη χρόνιου πυελικού πόνου στις ασθενείς με ενδομητρίωση.
Ιδιαίτερη προσοχή δίνεται και στις ψυχολογικές συννοσηρότητες που συνυπάρχουν με την ενδομητρίωση, όπως καταθλιπτικές και αγχώδεις διαταραχές, καθώς μπορούν να μεταβάλλουν τη φυσιολογική αντίληψη του πόνου και συμβάλλουν στην ανάπτυξη χρόνιου πόνου.
Φαίνεται ότι ο χρόνιος πυελικός πόνος στην ενδομητρίωση αποτελεί πρόκληση όχι μόνο λόγω της πολυπλοκότητας του, αλλά κυρίως λόγω της αρνητικής επίπτωσης στην καθημερινότητα των ασθενών. Η κατανόησή του είναι σημαντική, προκειμένου να αναπτυχθεί μια πολύπλευρη στρατηγική αντιμετώπισης του πόνου και βελτίωσης της ποιότητας ζωής των γυναικών με πυελικό πόνο που σχετίζεται με ενδομητρίωση