Σκοπός: Οι νευροανοσολογικές αλληλεπιδράσεις που εμφανίζονται σε καταστάσεις χρόνιου πόνου είναι γνωστές για περισσότερο από έναν αιώνα, από τότε που ανακαλύφθηκε η νευρογενής φλεγμονή στην περιφέρεια. Ωστόσο, οι “κεντρικές πτυχές” αυτών των αλληλεπιδράσεων δεν είχαν εκτιμηθεί πλήρως μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1900, όταν το ενδιαφέρον για το πώς οι κυτταροκίνες στο εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ) ενδέχεται να σχετίζονται με χρόνιες καταστάσεις πόνου αυξήθηκε ραγδαία. Έκτοτε, το συγκεκριμένο πεδίο μελέτης έχει εξελιχθεί και σήμερα η νευροφλεγμονή θεωρείται ότι αποτελεί λυδία λίθο στην παθοφυσιολογία του χρόνιου πόνου. Το κατά πόσον οι καταστάσεις πόνου μπορούν ή όχι να χαρακτηριστούν «νευροφλεγμονώδεις» αποτελεί θέμα διχογνωμίας. Η παρούσα ανασκόπηση συνοψίζει τα αποτελέσματα μελετών που διερευνούν τις κυτταροκίνες στο ΕΝΥ σε διάφορες καταστάσεις πόνου και συζητά με κριτική σκοπιά τις νευροανοσολογικές πτυχές των παθήσεων πόνου χρησιμοποιώντας ως πλαίσιο τα προηγουμένως προτεινόμενα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της νευροφλεγμονής.
Περίληψη: Συνοψίστηκαν 52 μελέτες και τα αποτελέσματά τους αξιολογήθηκαν σύμφωνα με: α) το επίπεδο των κυτταροκινών που μετρήθηκαν στους ασθενείς σε σύγκριση με τους μάρτυρες και β) τη συσχέτιση μεταξύ του επιπέδου των κυτταροκινών και της έντασης του πόνου. Πραγματοποιήθηκε επίσης υποδιαίρεση με βάση τον τύπο του πόνου για κάθε μία από τις 52 μελέτες. Συνολικά, μελετήθηκαν 49 πρωτεΐνες σε τουλάχιστον 5 μελέτες, εκ των οποίων οι 21 ήταν αυξημένες στην πλειονότητα των μελετών. Η IL-8 ήταν συγκεκριμένα αυξημένη στην πλειονότητα των μελετών που αφορούσαν καταστάσεις αλγαισθητικού πόνου. Όσον αφορά τη συσχέτιση με την ένταση του πόνου, τα δεδομένα είναι περιορισμένα, αλλά 31 πρωτεΐνες ήταν αυξημένες και συσχετίστηκαν με τον πόνο σε τουλάχιστον μία μελέτη. Από αυτές, 24 πρωτεΐνες συσχετίστηκαν αρνητικά με τον πόνο και 7 συσχετίστηκαν θετικά. Καμία από τις πλέον μελετημένες κυτταροκίνες, όπως ο TNF, η IL-1b, η IL-6, η IL-8, η CCL2/MCP1, ο BDNF ή ο bNGF, δεν συσχετίστηκε σταθερά με τον πόνο.
Βασικά μηνύματα: Υπάρχουν επαρκή στοιχεία που υποδεικνύουν ότι οι καταστάσεις χρόνιου πόνου συνοδεύονται από προς τα άνω ρύθμιση (upregulation) πολλών κυτταροκινών. Ωστόσο, η πλειονότητα των συσχετίσεων με τη συμπτωματολογία φαίνεται να είναι αρνητική, γεγονός που υποδηλώνει ότι οι κυτταροκίνες ενδέχεται να διαδραματίζουν προστατευτικό ρόλο, ο οποίος δεν έχει ληφθεί ευρέως υπόψη. Το να αποκαλούμε τις χρόνιες καταστάσεις πόνου νευροφλεγμονώδεις φαίνεται λανθασμένο. Ένας πιο κατάλληλος όρος για να απεικονίσει τα ευρήματα θα ήταν, ίσως, αυτός της ενεργοποίησης του νευροανοσοποιητικού συστήματος.
Λέξεις-κλειδιά: Εγκεφαλονωτιαίο υγρό- χρόνιος πόνος- κυτταροκίνες- νευροφλεγμονή.