Effects of commonly used analgesics on sleep architecture: a topical review
Antila H, Lilius TO, Palada V, Lohela T, Bell RF, Porkka-Heiskanen T, Kalso E.
Pain. 2024;165(8):1664–73. doi: 10.1097/j.pain.0000000000003201.
Επιμέλεια κειμένου: Αναστασία Κούρτη, Ειδικευόμενη Αναισθησιολογίας, Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Λάρισας.
O ύπνος είναι απαραίτητος για την υγεία, ωστόσο είναι συνυφασμένος με το χρόνιο πόνο, όπως αυτό αντικατοπτρίζεται και από το γεγονός πως η πλειοψηφία των ασθενών των ιατρείων πόνου αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου. Η διαταραχή της ομοιόστασης που προκύπτει λόγω του ανεπαρκούς ύπνου, έχει εγείρει το ενδιαφέρον για δημιουργία θεραπευτικού πλάνου στους παραπάνω ασθενείς με πρωταρχικό στόχο τη βελτίωση της ποιότητας του ύπνου τους. Η φυσιολογία του ύπνου αλλά και ο τρόπος που αυτή επηρεάζεται από τον πόνο, οδήγησε στη μελέτη της επίδρασης των κοινών αναλγητικών στην ποιότητα του ύπνου ασθενών με χρόνιο πόνο και υγιών εθελοντών.
Η φυσιολογία του ύπνου, χωρίζεται σε 3 φάσεις με την έναρξή του να ελέγχεται από τον κιρκάδιο ρυθμό στον υπερχιασματικό πυρήνα, ενώ η διάρκειά του ρυθμίζεται μέσω ομοιόστασης η οποία επιτυγχάνεται μέσω διαφόρων διαμεσολαβητών. Αμφίδρομη είναι η σχέση του ύπνου και με το ανοσοποιητικό σύστημα, ενώ και στην εγκεφαλική λειτουργία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Επιπλέον, αξιοσημείωτες μεταβολές στη φυσιολογία προκύπτουν και είναι ανάλογες με τη φάση του ύπνου, απότοκες αλλαγών της νευροχημείας του εγκεφάλου.
Για τη συσχέτιση των διαταραχών ύπνου με τον πόνο φαίνεται ότι σημαντικός είναι ο ρόλος του μεσολιμβικού συστήματος και της απορρύθμισής του στην εμφάνιση εξάρσεων πόνου, ενώ ενδιαφέρον αποτελεί το γεγονός πως το είδος και ο χαρακτήρας του πόνου εξαρτάται από τη φάση που διαταράσσεται κάθε φορά.
Σε ό,τι αφορά την επίδραση των αναλγητικών στον ύπνο, χρησιμοποήθηκαν μελέτες που αξιολογούσαν μέσω μελέτης ύπνου ασθενείς με ινομυαλγία, δυσμηνόρροια, χαμηλή οσφυαλγία, οστεοαρθρίτιδα και διαβητική πολυνευροπάθεια αλλά και υγιείς εθελοντές. Η επίδραση των κοινών αναλγητικών φάνηκε να ποικίλλει αρκετά, με την παρακεταμόλη και τα ΜΣΑΦ να έχουν τη μικρότερη επίδραση, τα οπιοειδή να παρουσιάζουν μεγάλη ετερογένεια στον τρόπο που επηρεάζουν τον ύπνο, κυρίως αρνητικά, ενώ τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και τα γκαμπαπεντινοειδή επιδρούν μάλλον θετικά. Ωστόσο, αλληλεπιδράσεις μεταξύ του κιρκάδιου ρυθμού και των παραπάνω φαρμάκων υποδηλώνουν τελικά ότι σημαντικός είναι και ο χρόνος χορήγησής τους.
Συμπερασματικά, ο πόνος και οι διαταραχές ύπνου δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο που ενισχύεται από τα ελλιπή δεδομένα που έχουμε στα χέρια μας έως τώρα. Προς το παρόν ενδιαφέρον έχει προκύψει για το ρόλο του γλοιολεμφικού συστήματος και της μελατονίνης στη βελτίωση του πόνου και του ύπνου αντίστοιχα χωρίς ικανοποιητικές ακόμη απαντήσεις. Μελλοντική έρευνα ίσως τελικά αποδόσει θετικά στη διάρρηξη αυτού του φαύλου κύκλου.